انواع صفات: ۱- صفات اصلی(متضاد) ۲- صفات فرعی(غیر متضاد)

۱- صفات اصلی(متضاد): صفاتی که لازمه و جزء لاینفک حروف می باشند و هر کدام دارای صفتی ، متضاد خود می باشند ، را صفات اصلی می گویند.لازم به ذکر است که تمامی حروف دارای صفات اصلی هستند.

۲- صفات فرعی(غیر متضاد): به صفاتی که لازمه و جزء لاینفک حروف نبوده و تنها برای زینت دادن و تکمیل کردن حروف بکار می روند و دارای صفتی متضاد خود نیز نمی باشند ، صفات فرعی گفته می شود. لازم به ذکر است که تنها تعدادی از حروف دارای صفات فرعی هستند و تمامی حروف ، صفات فرعی ندارند.

صفات اصلی: تعداد صفات اصلی ۱۰ صفت می باشد که این صفات دو به دو بر ضد هم هستند. در هر حرف از دو صفت متضاد ، حتماً یکی از صفات وجود دارد ، لذا وجود دو صفت متضاد در یک حرف امکان پذیر نیست.

صفات اصلی عبارتند از:

۱- جهر و متضاد آن: ۲-همس

۳- شدت و متضاد آن: ۴- رخوت

۵- استعلاء و متضاد آن: ۶- استفال

۷- اطباق و متضاد آن: ۸- انفتاح

۹- اصمات و متضاد آن: ۱۰- اذلاق

۱- صفت جهر: جهر در لغت به معنای (آشکار بودن- آواز بلند) می باشد و در اصطلاح تجویدی عبارتست از:(ارتعاش تارهای صوتی حنجره در هنگام تلفظ حروف)

توضیح: در هنگام تلفظ ۱۸حرف از حروف زبان عربی ، تارهای صوتی در حنجره به ارتعاش در می آیند ، که به این حالت ، صفت جهر می گویند.

حروف (ء ب ج د ذ ر ز ض ط ظ ع غ ق ل م ن و ی) دارای صفت جهر هستند ، که به آنها حروف مجهوره نیز گفته می شود و برای یادگیری ، می توان این حروف را در کلمات(نغز قطع أبیض ظل جذر و مد) جمع آوری نمود.

۲- صفت همس: همس در لغت به معنای (مخفی بودن- صدای آهسته) می باشد و در اصطلاح تجویدی عبارتست از:(عدم ارتعاش تارهای صوتیِ حنجره در هنگام تلفظ حروف)

توضیح: در هنگام تلفظ ۱۰حرف باقیمانده از حروف زبان عربی ، تارهای صوتی در حنجره به ارتعاش در نمی آیند ، که به این حالت ، صفت همس می گویند.

حروف (ت ث ح خ س ش ص ف ک ه) دارای صفت همس هستند ، که به آنها حروف مهموسه نیز گفته می شود و برای یادگیری ، می توان این حروف را در کلمات(فَحَثَّهُ شَخصٌ سَکَت) جمع آوری نمود.

نحوۀ تشخیص عملی جهر از همس:

برای تشخیص حروف مجهوره از حروف مهموسه ، می توانیم با انگشتان سبابه ، گوشهای خود را ببندیم و در این حال حروف مختلف را بصورت ساکن و کشیده ادا نماییم. مشاهده می کنیم ، در هنگام تلفظ حروف مجهوره ، صدای بصورت قوی در تمام جمجمه می پیچد ، ولی در هنگام تلفظ حروف مهموسه صدای آهسته ای به گوش می رسد.

فایدۀ شناخت صفات فوق: اگر در تلفظ حروف ، جای دو صفت جهر و همس جابجا شود ، یعنی حرفی که لازمۀ تلفظ صحیحش جهر است ، با همس ادا شود و یا بالعکس ، حرف بصورت صحیح ادا نشده و یا اینکه تلفظ حرف بجای لهجۀ عربی در لهجۀ دیگری ادا می شود. به عنوان مثال اگر حرف جیم که دارای جهر می باشد ، اشتباهاً با همس ادا شود ، تلفظ جیم به لهجۀ فارسی یا ترکی تبدیل می شود.

۳- صفت شدت: شدّت در لغت به معنای قوت می باشد و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: (حبس شدن جریان صوت یا هوا در هنگام تلفظ حروف)

توضیح: در هنگام تلفظ ۸ حرف از حروف زبان عربی ، جریان صوت یا هوا حبس شده ، به صورت انفجاری خارج می شود ، که به این حالت صفت شدت می گویند.

حروف(ء ب ت ج د ط ق ک) دارای صفت شدّت هستند ، که به آنها حروف شدیده نیز گفته می شود و برای یادگیری ، می توان این حروف را در کلمات(أجدتُ طبقک) جمع آوری نمود.

- صفت رخوت: رخوت در لغت به معنای (نرمی- سستی) می باشد و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: (جریان داشتن صوت یا هوا در هنگام تلفظ حروف)

توضیح: در هنگام تلفظ ۱۵ حرف از حروف زبان عربی ، جریان صوت یا هوا حبس نشده ، و به صورت جریان دار خارج می شود ، که به این حالت صفت رخوت یا رخاوت می گویند.

حروف(ث ح خ ذ ز س ش ص ض ظ غ ف و ه ی) دارای صفت رخوت هستند .

صفت توسط: حالتی بین صفت شدت و رخوت است .

توضیح: در هنگام تلفظ ۵ حرف باقیمانده از حروف زبان عربی ، نه جریان صوت یا هوا بطور کامل حبس می شود و نه بطور کامل جریان پیدا می کند ، بلکه حالتی بین صفت شدت و رخوت ، که به این حالت صفت توسط گفته می شود.

حروف(ل ن ع م ر) دارای صفت توسط هستند و برای یادگیری ، می توان این حروف را در کلمات(لن عمر) جمع آوری نمود.

صفات (شدت ، رخوت ، توسط) در عمل:

برای تشخیص بهتر صفات فوق می توانیم حروف را به حالت ساکن یا مشدد تلفظ کنیم . در زمان تلفظ حروفی که رخوت یا توسط دارند ، نباید صوت خود را قطع کنیم و قطع شدن صوت در هنگام تلفظ حروف با این صفات صحیح نمی باشد و بالعکس در زمان تلفظ حروفی که شدت دارند ، نباید صوت در داخل آنها دمیده شود ، بلکه ابتدا بایستی صوت ، قطع و سپس بصورت انفجاری خارج شود.

تلفظ حروف با صفت شدّت: در هنگام تلفظ حروف(ء ب ت ج د ط ق ک) که صفت شدت دارند ، زمانی که ساکن هستند بایستی دقت بیشتری کنیم که: اولاً با حبس صوت یا هوا ، صدا بصورت کامل خاموش(خفه) نشود و ثانیاً بعد از رهاسازی ، صوت در داخل آنها دمیده نشود. با این اوصاف ۶ حرف(ء ب ج د ط ق) در زمان تحرک یا سکون به لطف رعایت صفات فرعی نبره و قلقله که در دروس آینده به آنها اشاره می شود ، رعایت صفت شدت آسانتر از دو حرف(ت ک) می باشد ، لذا در هنگام تلفظ دو حرف(ت ک)خصوصاً در زمان سکون و به جهت رعایت صفت شدت ، بایستی به نکاتی دقت کنیم.

صفت شدّت در حرف کاف:

۱- در هنگام تلفظ حرف کاف در همۀ شرایط(ساکن یا متحرک) دقت نمایید ، این حرف به صورت ظریف و بدون پخش شدن مانند زمانی که کلمۀ(کوکو) را در فارسی تلفظ می کنیم ادا شود و تلفظ این حرف با پخش شدن و دمیده شدن هوا مانند تلفظ کلمۀ(کباب) در فارسی صحیح نمی باشد,۲- در هنگام تلفظ کاف در حالت ساکن بعد از حبس هوا و هنگام رهاسازی هوا ، حرف باید بصورت نازک و ظریف و بدون پخش شدن(و فقط در حد شنیده شدن این حرف) ادا شود ، برای انجام این کار می توانیم تلفظ حرف کاف را فقط به حرف گاف فارسی متمایل کنیم ، نه اینکه حرف گاف فارسی را ادا کنیم.

صفت شدّت در حرف تاء:

در هنگام تلفظ حرف تاء در حالت ساکن بعد از حبس هوا و هنگام رهاسازی هوا ، حرف باید بصورت نازک و ظریف و بدون پخش شدن(و فقط در حد شنیده شدن این حرف) ادا شود ، برای انجام این کار می توانیم تلفظ حرف تاء را فقط به حرف دال متمایل کنیم ، نه اینکه حرف دال را ادا کنیم.

۵- صفت استعلاء: استعلاء در لغت به معنای (برتری طلبی- میل به بلندی) و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: بالا آمدن ریشۀ زبان به سمت کام بالا در حین تلفظ حرف.

توضیح: در هنگام تلفظ ۷ حرف از حروف زبان عربی ریشۀ زبان به طرف سقف دهان بالا آمده و حجم دستگاه تکلم انسان افزایش پیدا می کند ، به این حالت که همیشه و همه حال باعث درشت و پر حجم ادا شدن حرف(تفخیم) می گردد ، صفت استعلاء می گویند.

حروف(ص ض ط ظ خ غ ق)دارای صفت استعلاء هستند ، که به آنها حروف مستعلیه نیز گفته می شود.

۶- صفت استفال: استفال در لغت به معنای(پایین آمدن- پست شدن) و در اصطلاح تجویدی عبارتست از:پایین آمدن و دور شدن ریشۀ زبان از کام بالا در حین تلفظ حرف.

توضیح: در هنگام تلفظ ۲۱ حرف از حروف زبان عربی ریشۀ زبان از سقف دهان دور شده و حجم دستگاه تکلم انسان کاهش پیدا می کند(حجم معمولی) ، به این حالت که باعث نازک و کم حجم ادا شدن حرف(ترقیق) می گردد ، صفت استفال می گویند.

۲۱ حرف باقیمانده از حروف زبان عربی دارای صفت استفال هستند. البته از میان حروف استفال دو حرف (ل ر) همیشه ترقیق نمی شوند ، بلکه این دو حرف تحت شرایطی تفخیم و تحت شرایط دیگری ترقیق می شوند که شرایط مزبور مفصلاً در دروس آینده ذکر می شود.

۷- صفت اطباق: اطباق در لغت به معنای الصاق و قرار گرفتن دو سطح بر روی هم و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: منطبق شدن سطحی از زبان با سقف دهان در هنگام تلفظ حرف.

توضیح: در هنگام تلفظ تعدادی از حروف سطح زبان به علت قابلیت انعطاف خود ، به شکل سقف دهان در آمده و خود را با سقف دهان منطبق می کند که به این حالت ، صفت اطباق گفته می شود.

حروف(ص ض ط ظ)دارای صفت اطباق می باشند که به آنها حروف مطبقه نیز گفته می شود. در میان حروف مطبقه ، میزان اطباق به ترتیب از زیاد به کم:۱- طاء ۲- صاد- ضاد ۳- ظاء می باشد.

۸- صفت انفتاح: انفتاح در لغت به معنای( باز شدن- گسترده شدن) و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: جدا بودن و دور بودن سطح زبان از سقف دهان در هنگام تلفظ حرف.

توضیح: در هنگام تلفظ تعدادی از حروف سطح زبان از سقف دهان دور می ماند.(حالت معمولی) که به این حالت صفت انفتاح گفته می شود. ۲۴ حرف باقیمانده به غیر از حروف اطباق دارای صفت انفتاح هستند.

صفات(اطباق- انفتاح)در عمل:

همانگونه که ملاحظه گردید از میان حروف هفتگانۀ استعلاء ، حروف(ص ض ط ظ) دارای صفت اطباق نیز هستند. اصولاً اطباق در این حروف باعث می شود که صدای حروف به عمق دهان منتقل شده و قدرت و حجم لازمه را پیدا نموده و باعث رعایت کامل صفت استعلاء در این حروف می گردد.پس صفات استعلاء و اطباق در این ۴ حرف از یکدیگر تفکیک ناپذیرند.

۹- صفت اصمات: اصمات در لغت به معنای(منع کردن- مانع شدن) و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: سنگین و سخت ادا شدن حرف و امتناع از سهل و آسان تلفظ شدن حرف.

توضیح: در هنگام تلفظ تعدادی از حروف ، این حروف از ادای سهل و آسان امتناع دارند و به صورت سخت و سنگین ادا می شوند.

به غیر از حروف(ف ر م ن ل ب)۲۴ حرف مابقی دارای صفت اصمات هستند ،که به آنها حروف مصمته گفته می شود.

۱۰- صفت اذلاق: اذلاق در لغت به معنای تیزی سر زبان و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: به سرعت و سهولت ادا شدن حرف از مخرجش.

توضیح: در هنگام تلفظ تعدادی از حروف ، این حروف به سرعت و سهولت ادا می شوند ، که به این حالت صفت اذلاق می گویند.

۶ حرف(ف ر م ن ل ب) دارای صفت اذلاق هستند و برای یادگیری می توان این حروف را در کلمات(فَرَّمن لُب) جمع آوری نمود ، که به آنها حروف مذلقه گفته می شود.

صفات اذلاق و اصمات در عمل:

در زبان عربی کلماتی که چهار یا پنج حرفی هستند ، همۀ حروف آنها نمی تواند از حروف اصمات باشد به دلیل اینکه ادای چنین کلماتی برای عرب زبانها مشکل است و کلماتی مانند کلمۀ عسجد به معنی طلا که تمامی حروف آن مصمته است ، کلمه ای غیر عربی می باشد. در واقع دو صفت فوق هیچ گونه فایدۀ عملی در قرائت قرآن ندارند و ذکر این دو صفت صرفاً جهت هماهنگی با اقوال مشهور در تجوید بیان شده است.

صفات فرعی(غیر متضاد): به صفاتی که لازمه و جزء لاینفک حروف نبوده و تنها برای زینت دادن و تکمیل کردن حروف بکار می روند و دارای صفتی متضاد خود نیز نمی باشند ، صفات فرعی گفته می شود.

تعداد صفات فرعی: در کتب معتبر تجویدی تعداد صفات فرعی ، هفت صفت ذکر شده است که عبارتند از:۱- صفیر۲- قلقله ۳- لین ۴- انحراف ۵- تکریر ۶- تفشی ۷- استطاله.البته لازم به ذکر است که صفات فرعی ذکر شده در سایر کتب تجویدی به این صفات ختم نشده ، که بعد از ذکر صفات فوق به آنها اشاره می گردد.

۱- صفیر: به صدای سوت ریز(صدایی شبیه پرنده) که در هنگام تلفظ سه حرف(س ص ز) شنیده می شود ، صفیر می گویند. البته بایستی دقت شود در هنگام تلفظ حروف فوق صدای سوت شدید از مخرج حرف شنیده نشود ، بلکهدر این صفت ، رعایت اعتدال الزامی می باشد. لازم به ذکر است که میزان صفیر در حرف صاد بیشترین میزان و در حرف سین متوسط و در حرف زاء کمترین مقدار می باشد ، همچنین صفیر در حرف زاء بصورت صدای زنبور به گوش می رسد.

۲- قلقله: قلقله در لغت به معنای(اضطراب- تحریک) و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: رها شدن صدای حرف از مخرجش در حال سکون.

توضیح: در هنگام تلفظ چند حرف از زبان عربی در حال سکون حق حرف ادا نشده و صدای حرف بگوش نمی رسد ، که برای بگوش رسیدن صدای حرف بایستی حرف را از مخرجش به طرف بیرون پرتاب کنیم ، یعنی در هنگام تلفظ این حروف در حالت سکون مختصر حرکت کوتاه به این حروف بدهیم تا صدای این حروف از مخرجشان شنیده شود. به این حالت صفت قلقله گفته می شود.لازم به ذکر است که صفت قلقله از ترکیب ۲ صفت اصلی جهر و شدت بوجود می آید.

پنج حرف(ق ط ب ج د) دارای صفت قلقله هستند و برای یادگیری می توانیم این حروف را در کلمات(قطب جد) جمع آوری نمود. حروف قلقله از نظر شدت و قوت به ترتیب عبارتند از: (ط ق ج د ب)

مراتب قلقله:

۱- قلقلۀ ضعیف(صغری): زمانی که حروف قلقله به صورت ساکن و در وسط کلمه واقع شده باشند ، قلقله دارای کمترین مرتبۀ خود می باشد.

۲- قلقلۀ متوسط: زمانی که حروف قلقله به صورت ساکن و در آخر کلمه واقع شده باشد ، قلقله در مرتبۀ متوسط خود می باشد.

۳- قلقلۀ قوی(کبری): زمانی که حروف قلقله به صورت مشدد در آخر کلمه واقع شده باشد و قاری قرآن در هنگام وقف بر کلمه ، حرف قلقلۀ مشدد آخر کلمه را به ساکن تبدیل می کند ، قلقله در مرتبۀ قوی خود می باشد. در هنگام انجام این مرتبه از قلقله بایستی اندکی مکث بین حبس و پرتاب شدن حرف قلقله صورت پذیرد.

۳- تفشی: تفشی در لغت به معنای(انتشار- پخش نمودن)و در اصطلاح تجویدی عبارتست از:انتشار هوا در فضای دهان هنگام تلفظ حرف.

صفت تفشی مخصوص حرف شین می باشد.

توضیح: در هنگام تلفظ حرف شین خصوصاً در زمان سکون بایستی دقت کنیم ، تمامی فشار هوا در پشت دندانهای جلویی متمرکز نشود ، بلکه باید در فضای دهان پخش گردد مانند تلفظ حرف شین توسط معتادها یا صدای فش فش کردن. لازم به ذکر است میزان تفشی در مکالمات روزمرۀ فارسی کمتر از میزان مورد نیاز آن می باشد.

۴- تکریر: تکریر در لغت به معنای تکرار کردن و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: ارتعاش سریع نوک زبان و تکرار پذیری سریع حرف.

صفت تکریر مخصوص حرف راء می باشد.

توضیح: در هنگام تلفظ حرف راء سر زبان با حالت ارتعاش و لرزش با لثۀ دندانهای ثنایای بالایی تماس می گیرد. منظور از این صفت تلفظ حرف راء به صورت عادی همراه با تکراری خفیف است. فلذا بایستی دقت کنیم ، در هنگام تلفظ حرف راء خصوصاً در حالت ساکن یا مشدد بودن حرف ، این تکرار به کمترین میزان خود برسد.

۵- انحراف: انحراف در لغت به معنای(میل-عدول) و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: میل و انحراف حرف از مخرجش به سوی مخرج دیگر.

این صفت مخصوص دو حرف (لام-راء) می باشد.

توضیح: هنگام تلفظ دو حرف(لام- راء)و در اثر این صفت ممکن است ، زبان به مخرج یکدیگر و یا مخرج حروف دیگر نظیر(ضاد - یاء) منحرف شود ، که باید دقت شود ، این حالت برای حروف مذکور اصلاً بوجود نیاید.

۶- استطاله: استطاله در لغت به معنای امتداد و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: امتداد صوت از اول و کنارۀ زبان تا آخر زبان.

این صفت مخصوص حرف ضاد می باشد.

توضیح: در هنگام تلفظ حرف ضاد پس از اتصال کنارۀ زبان با دندانهای آسیاب بالایی ، هوا از لابلای کنارۀ زبان و دندانهای آسیاب عبور کرده ، و وقتی هوا به ابتدای دندانهای آسیاب از قسمت جلوی دهان یعنی مجاورت مخرج حرف لام رسید ، صدای ضاد شکل گرفته و کامل می شود و در واقع صدای ضاد به خوبی به گوش می رسد. بهترین مثال کلمۀ(فضل) است که بعد از حرف ضاد ، حرف لام می باشد.

۷- لین: لین در لغت به معنای نرمی و در اصطلاح تجویدی عبارتست از: به نرمی ادا شدن حرف.

این صفت مخصوص دو حرف واو ساکن ماقبل مفتوح و یاء ساکن ماقبل مفتوح می باشد.

توضیح: در هنگام تلفظ دو حرف واو ساکن ماقبل مفتوح و یاء ساکن ماقبل مفتوح بایستی این حروف به صورت کاملاً نرم ادا شوند و فتحۀ قبل از واو ساکن صدای ضمه به خود نگیرد ، و فتحۀ قبل از یاء ساکن نیز ، صدای کسره پیدا نکند. مانند:یَوم-علیک

چند صفت فرعی دیگر:

۸- نبره: به حالت سنگینی و تیزی که در اثر حبس و انفجار صدا در تلفظ همزه بگوش می رسد ، صفت نبره می گویند . بایستی دقت کنیم زمانی که همزه در بین کلمه و یا در حال سکون می باشد ، این حالت سنگینی و تیزی مخصوص از همزه حذف نشود. لازم به ذکر است که به جهت وجود این حالت سنگینی و تیزی در حرف همزه ، این حرف را اثقل الحروف می گویند.

۹- سکون: به غیر از حروف (ق ط ب ج د) که صفت قلقله دارند ، در هنگام تلفظ مابقی حروف زبان عربی در حالت سکون بایستی دقت نماییم این حروف از مخرجشان پرتاب نشده و متحرک نشوند ، که به این حالت صفت سکون گفته می شود.

۱۰- بحّه: به گرفتگی و تنگ شدن مسیر حلق در هنگام تلفظ حرف حاء بحّه گفته می شود. لازم به ذکر است در رعایت این صفت نباید افراط و یا تفریط نمود ، زیرا افراط در این صفت باعث تبدیل شدن این حرف به حرف خاء و تفریط در این صفت باعث تبدیل شدن این حرف به حرف هاء می باشد.

۱۱- خروره: به کشیده شدن و خراشیدگی صدای خاء در حلق که صدایی شبیه به خُر خُر کردن گربه یا صدای کشیده شدن اره به چوب می باشد ، صفت خروره می گویند. باید توجه نمود در هنگام تلفظ ، حرف خاء مقداری در مخرجش کشیده شود.

۱۲- عروره: به کشیده شدن صدای عین به دیواره های حلق صفت عروره می گویند. باید توجه نمود در هنگام تلفظ ، حرف عین مختصری در مخرجش کشیده شود.

۱۳- غروره: به کشیده شدن صدای غین در حلق(صدای غرغره کردن آب در حلق)صفت غروره می گویند. باید توجه نمود در هنگام تلفظ ، حرف غین مختصری در مخرجش کشیده شود.

۱۴- نفث: به دمیده شدن هوا در مخرج حرف ثاء یعنی نوک دندانهای ثنایای بالایی ، صفت نفث گفته می شود.

۱۵- نفخ: به دمیده شدن هوا در مخرج حرف فاء ، یعنی محل مماس شدن لب پایین و دندانهای پیشین بالایی ، صفت نفخ گفته می شود.

۱۶- هوائیه: خروج ناگهانی هوا بدون مانع در هنگام تلفظ حرف هاء را صفت هوائیه می گویند. این صفت در واقع انفجار هوا جهت تلفظ صحیح حرف هاء می باشد ، در حالی که به صفت بحّه متوسل نمی شود.

۱۷- مخفیّه: جلوگیری از خروج ناگهانی هوا در هنگام تلفظ هاء ساکن را صفت مخفیّه می گویند. در هنگام اداء حرف هاء ساکن و خروج ناگهانی هوا ممکن است ، حرف هاء متحرک شود یا اصلاً حذف شود. صفت مخفیه در واقع به عنوان ترمز بر روی حرف هاء ساکن ججهت جلوگیری از حرکت گرفتن حرف بکار می رود.

۱۸- غنّه: به خروج صوت از بینی هنگام تلفظ دو حرف میم و نون غنّه می گویند . همانطور که می دانیم مخرج میم لبها ، و مخرجنون سر زبان و لثۀ بالایی است . ولی در هنگام تلفظ این دو حرف غالب صوت از بینی خارج می شود. براای امتحان می توانیم در هنگام تلفظ کلمات بینی خود را مسدود کنیم ، مشاهده می کنیم در هنگام تلفظ حروف میم و نون صدا قطع می شود.

انواع صفات از لحاظ قوت و ضعف

صفات از لحاظ قوت و ضعف به دو دسته تقسیم می شوند:۱- صفات قویه ۲- صفات ضعیفه

صفات قویه: شامل صفات جهر- شدت- استعلاء-اطباق-اصمات- صفیر قلقله- تکریر- تفشی- انحراف- استطاله- غنه می باشد.

صفات ضعیفه: شامل صفات همس – رخوت – توسط – استفال – انفتاح – اذلاق – لین می باشد.

حروف از لحاظ قوت و ضعف

هر چه تعداد صفات قوی در یک حرف بیشتر باشد ، آن حرف قویتر است .