صفت استعلاء:
استعلاء در "لغت" به معنای «برتری طلبی ، میل به بلندی» می باشد و از ریشه ی "عَلٰا" گرفته شده است:
اِنَّ فِرْعَوْنَ عَلٰا فِی الْاَرْضِ (آیه ٤ سوره قصص)
ترجمه: همانا فرعون در زمین برتری جویی کرد (٤)
و در اصطلاح "تجوید"، استعلاء عبارت است از میل ریشه ی زبان به سوی سقف دهان در هنگام تلفظ حرف.
در اثر این صفت ، حرف حالت پرحجم و درشتی به خود می گیرد که به این حالت "تفخیم" می گویند.
پس حروف استعلاء باید با صدای پرحجم و درشت تلفظ شوند که به این درشتی ، تفخیم گفته می شود.
حروف استعلاء هفت حرفند:
ص ، ض ، ط ، ظ ، خ ، غ ، ق
در هنگام اداى چهار حرف (ص ، ض ، ط ، ظ) قسمتى از سطح زبان ، سقف دهان را مى پوشاند و در نتیجه ، این حروف درشت تر و غلیظ تر از سه حرف دیگر تلفّظ مى شوند.
نکته: درهنگام تلفظ حروف استعلا ، دهان بصورت عمودی باز میشود و حروف پر حجم ادا می شوند.
مثال:
ص: صـَلِّ ، صـَوْتُ ، صـَبِیًّا ، صَدْرى ، صُرِفَتْ ، یَصْبِرْ ، صَدَقَ ، صٰالِحینَ ، نُفَصِّلُ ، قَصَصَ ، صِرٰاطَ ، نَوٰاصِی ، صُحُفٍ ، نَصوُحاً ، فِی الصُّورِ ، اَصْدَقوُا
ض: ضَنْکاً ، اِلى ضُرٍّ ، یُضْلِلْ ، یَضْرِبُ ، نَضِجَتْ ، ضَرَبَ ، فَقَضٰهُنَّ ، ضِرٰاراً ، وَ الْاَرْضَ ، ضُعَفآء ، یَعَضُّ ، یَخوُضوُنَ ، فَلٰا تَضْرِبوُا
ط: بَطَشْتُمْ ، طُمِسَتْ ، طُوبى ، یُطْفِئُوا ، یُشْطِطْ ، طِفْلاً ، طَبَقاً ، لِلطّٰاغینَ ، لَطیفٌ ، یَطوُفُ ، اَطْرٰاف ، مُحیطٌ
ظ: الظِلِّ ، ظَلَمَ ، ظَهیرٍ ، مـُنـْظـَریـنَ ، فَظًّا ، ظِلالُها ، یَظْلِموُنَ ، غَلیظَ ، مٰا اَظُنُّ ، اَنْقَضَ ظَهْرَکَ ، تَظٰاهَرٰا
خ: خَشِىَ ، خَتَمَ ، خَسَفَ ، خَبَرٍ ، یُخْرِبُونَ ، اَخْبارَها ، خَرَجوُا ، بِخٰارِجینَ ، خِلٰافَکَ ، خیفَةً ، یَخوُضُ
غ: غَنِمْتُمْ ، غُلِبَتْ ، یَبْغُونَ ، یَغْلى ، نَغْفِرْ ، اَبْغیکُمْ ، غٰافِلینَ ، یَغیظُ ، غَیْرَ بٰاقٍ
ق: قَریباً ، قَبْلَ ، بِقَدَرٍ ، نُقَدِّسُ ، نَقْتَبِسْ ، لا اُقْسِمُ ، قَتَلوُا ، قِتٰالًا ، اَلْحَقّْ ، قُرْبٰانًا ، اَلطّٰارِقْ
نکته: هرگاه روی حروف استعلاء ، "کسره" و یا "یاء مدی" قرار بگیرد از میزان تفخیم این حروف کاسته خواهد شد اما از بین نمیرود.
صفت استفال:
استفال در "لغت" به معنای «پائین آمدن ، پست شدن» می باشد
و از ریشه ی "سَفَلَ" گرفته شده است:
اِنَّ الْمُنٰافِقینَ فِی الدَّرْکِ الْاَسْفَلِ مِنَ النّٰارِ (آیه ١٤٥ سوره نساء)
ترجمه: همانا منافقان در پست ترین طبقات آتش هستند (١٤٥)
و در اصطلاح "تجوید"، استفال عبارت است از پائین آمدن ریشه زبان و دور شدن آن از کام بالا.
در اثر این صفت ، حرف با صدای نازک و کم حجم تلفظ می شود که به این حالت "ترقیق" گفته می شود.
بغیر از حروف استعلاء(هفت حرف گفته شده)، بقیه حروف دارای صفت استفال هستند. پس استفال شامل ١٩ حرف (ا-ب-ت-ث-ج-ح-خ-د-ذ-ز-س-ش-ع-ف-ک-م-ن-و-ه-ی) میباشد که در هنگام تلفظ ، دهان بصورت افقی باز میشود و حروف نازک ادا میگردند.
نکته: باید دقت کرد که درشتی حروف استعلاء در کلمات ، بر تلفظ حروف استفالِ قبل وبعد آنها تأثیر نگذارد.
پس در تـلفـّظ کـلمـات بـاید دقّت شود که هر حرف با صفت خود اداء شود و حالت حرف مجاور را به خود نگیرد.
مثال:
وَالَّیْلِ اِذَا سَجٰی ، مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ مَا قَلَی
موعظه ای شنیدنی از «آیت الله شهید دستغیب» در مورد «شجاعت امیرالمومنین امام علی علیه السلام در جنگهای صدر اسلام که در هر جنگی وارد می شد سپاه اسلام پیروز می شد. سه نفر از مشرکین می خواستند مخفیانه رسول خدا(ص) را ترور کنند که جبرئیل خبر داد به ایشان و حضرت هم امیرالمومنین را به دنبال این منافقان فرستاد»
داستانی زیبا از حجت الاسلام و المسلمین «سید عبدالله فاطمی نیا» :«روزی رسول خدا(ص) دست امیرالمومنین را گرفت و به گوشه ای رفتند با هم حرف زدند. بعضی منافقان از این جریان ناراحت شدند و گلایه کردند. حضرت رسول اکرم(ص) که کم عصبانی می شد در این ماجرا خیلی عصبانی شدند و گفتند در مورد علی چه می گویید؟ من نبودم که با او حرف میزدم. بلکه خداوند متعال بود که با او نجوا می کرد»
جلسه نهم سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین «شیخ حسین انصاریان» دهه اول فاطمیه 94 در مسجد محمدی تهران :«قرآن مجید جامعه انسانی را براساس روشهایی که برای زندگی انتخاب کردند گروه به گروه را نامگذاری کرده عناوینی مثل کافران، مشرکان، منافقان، مومنان، صالحان، اولیاء الله، در قرآن مجید دیده میشود.تمام انبیاء خدا و اولیاء الهی و ائمه طاهرین زحمت کشیدند که انسانها را از این گروه گروه بودن در شکل زندگی نجات بدهند و به توحید برسانند»
قطعه کوتاه از سخنرانی " آیت الله محمد شجاعی"، پیرامون شخصیت و فضیلت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهراء(سلام الله علیها) : « جسارت مشرکان و منافقان در نحوه صدا کردن رسول الله و نهی قرآن از این کار و استثناء شدن حضرت زهراء در قبال این آیه و اینکه رسول الله را پدر صدا بزند»
سومین قسمت از سخنرانی شیخ «حسین انصاریان» در مسجد هدایت بازار تهران در دهه سوم محرم 1394 با موضوع معارف اسلامی: «اَللّٰهُ وَلِيُّ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ ﴿البقرة، 257﴾ خدای متعال یک پاداشی که به مومنان و اولیایش می دهد همین است که يُخْرِجُهُمْ مِنَ اَلظُّلُمٰاتِ إِلَى اَلنُّورِ ... کی آخوند شیعه سر شما را کلاه گذاشت؟ آنها (کافران و منافقان) می‌گویند می‌گویند نرو دنبال این، نرو مسجد، نرو پای منبر، شاهکار حرف اینها این است لا تستمعوا هذا القرآن، گوش ندهید.»
ششمین جلسه از سخنرانی شیخ حسین انصاریان در دهه سوم محرم 1394 در حسینیه سجادیه نازی آباد تهران با موضوع خیر و شر: « در قرآن وقتی خدای متعال می خواهد عمل خیری را معرفی کند و دعوت کن، با یا ایها الذین آمنوا شروع میکند برای اینکه کفار و منافقان با خداوند قهر هستند. نکته بعدی اهمیت نماز مخصوصا نماز جماعت و بعد سبقت گرفتن بر کار خیر است...»
سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین «محسن قرائتی» در برنامه «درس هایی از قرآن» پیرامون «اولين عقيده‌ی دينی، نه گفتن به غيرخدا؛ گفتن نه به تقاضای منافقان و گنهكاران؛ گفتن نه، به مستكبران و زورگويان جهانی؛ مقايسه ريزش‌ها و رويش‌ها در قرآن؛ رها كردن پيامبر در حال خطبه نماز جمعه؛ فرار از جبهه به بهانه‌های مختلف؛ دوری از علاقه‌ها و سليقه‌های شخصي در امور دينی»
بخش «نقشه قتل پیامبر (ص)» از كتاب گویای «قصه های قرآنی»؛ نویسندگان: محمد ابوالفضل ابراهیم، سید شحاته، محمد احمد جادالمولی، علی محمد بحاوی؛ مترجم: استاد مصطفی زمانی «حي بن اخطب، زمامدار بنی نضیر گفت این محمد است که با بعضی یاران خود می آید محمد تاکنون مستقیما دخالتی نکرده و برای هیچ کاری به این سرزمین نیامده است باید همگی به استقبال او بشتابیم و علت آمدنش را بپرسیم» (24:27)
بخش «منافقین» از كتاب گویای «قصه های قرآنی»؛ نویسندگان: محمد ابوالفضل ابراهیم، سید شحاته، محمد احمد جادالمولی، علی محمد بحاوی؛ مترجم: استاد مصطفی زمانی «بزرگترین دشمنان اسلام: پیغمبر اسلام طلوع کرد و با خرافات جنگید و بر قلبها شکاف داد، بندهای دلها را متزلزل کرد و راه خود را به هر سو باز کرد. کار محمد (صلی الله علیه و آله در هر جایی بالا گرفت» (15:55)
دهمین آیه با مضمون سوال خدا از مردم؛ آیه 139 سوره نسا: «الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا»:این منافقان کسانی هستند که کافران را به جای مؤمنان به سرپرستی و دوستی می‌گیرند. آیا عزّت را در پیش کافران می‌جویند؟ (چنین چیزی محال است) چرا که عزّت و شوکت جملگی از آن خدا است (و هر که از خدا عزّت جوید عزیز شود، و هر که از غیر او عزّت طلبد ذلیل گردد). با تلاوت استاد «محمد صدیق منشاوی» (00:47)
پاسخ استاد محمدی به این سوال که «خداوند خودش می فرماید که ای پیامبر برای منافقان دعا نکن،که پذیرفته نمی شود، پس چرا برخی می گویند امام حسین(ع) قاتلان خود را هم شفاعت می کند؟» (11:02)
بیانات حضرت آیت الله «جوادی آملی» درباره «تحلیل حوادث صدر اسلام و اینکه منافقان بعد از رحلت پیامبر(ص) توانستند با حکومت خلفا ارتباط داشته و پست های کلیدی را تصاحب کنند» (10:44)
توضیحات حجت الاسلام رضایی اصفهانی پیرامون معرفی سوره مباركه محمد(ص) و شرح مفردات آن «این سوره سه هدف را پیگیری می كند؛ محور اول تشویق ایمان به خداوند، محور دوم روشن كردن مرزهای مومنان و كافران و منافقان، محور سوم ایجاد امید به پیروزی حق است.» (13:19)
بیانات استاد صمدی آملی پیرامون «ویژگی های اهل بهشت و جهنم در بیان قرآن، جدائی قلبی كافران و منافقان از هم، موفقیت در زندگی در سایه همراهی و هماهنگی دلها» (10:38)
لطفا منتظر باشید ...
