ملاحظه میکنیم که میم ساکن ، گاهی در حرف میآید؛ مثل (أَمْ) و گاهی در اسم؛ مثل (أَمْرًا) (أَمْنًا) (هُمْ) و گاهی در فعل؛ مثل (یَمْشُونَ) (أَمْلِی) (یَمْحَقُ) (یَمْحُ أللهُ).
ممکن است در وسط کلمه باشد؛ مثل (یَمْشُونَ) (أَمْرًا) یا در آخر کلمه؛ مثل (هُمْ) (أَنْتُمْ).
میم ساکن سه حکم دارد :
۱- ادغام ۲- اخفا ۳- اظهار
اولاً : ادغام
میم ساکن،فقط در میم ادغام میشود؛ مثل (أَمْ مَنْ) (وَمِنْهُمْ مَنْ) (کَمْ مِنْ) (لَهُمْ مَغْفِرَةٌ).
ثانیاً : اخفا
میم ساکن فقط در " با" اخفا میشود؛ مثال :
(هُمْ بَارِزُونَ) (کَلْبُهُمْ بَاسِطٌ) (إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ).
ثالثاً : اظهار
میم ساکن در بقیه حروف الفبا که بیست و شش حرف هستند؛ اظهار میشود ومثال های آن به ترتیب زیر است :
میم و نون تشدیددار
با توجه به کلمات بالا ، مشاهده میکنیم که میم و نون مشدّد (تشدیددار)، گاهی در حرف می آیند؛ مثل (إِنَّ) (ثُمَّ) و گاهی در اسم؛ مثل (مَنًّا) (أَلنَّاسِ) (هَمَّازٍ) و گاهی در فعل؛ مثل (تَظُنُّونَ) (دَمَّرْنَاهُمْ).
- گاه در وسط کلمه دیده میشوند؛ مثال:
(تَظُنُّونَ) (أَلنَّاسِ) (أَلْجَنَّةَ) (هَمَّازٍ) (دَمَّرْنَاهُمْ).
- یا در آخر کلمه؛ مثال :
(إِنَّ) (لأُقَطَّعَنَّ) (هَمَّ) (ثُمَّ).
نون و میم مشدّد ـ در هر جا واقع شوند ـ به مقدار دو حرکت ، غنّه داده میشوند.